Przemoc domowa:
definicje i rodzaje

Jednoznaczne zdefiniowanie i określenie przemocy domowej nie jest łatwe. Termin „przemoc domowa” jest wykorzystywany dla określenia działań i zaniechań występujących w rożnych związkach międzyludzkich. Zagadnieniami przemocy domowej zajmuje się wiele dyscyplin naukowych: polityka społeczna, pedagogika, socjologia, psychologia, prawo i inne.

Przemoc domowa jest obecna we wszystkich społeczeństwach, bez względu na stopień ich rozwoju gospodarczego czy kulturalnego. Jest to problem powszechny, który dotyczy ludzi bez względu na wiek, status społeczny i materialny, poziom wykształcenia, wykonywany zawód .

Zgodnie z definicją wynikającą z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej: przemoc to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności:

  1. narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,
  2. naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,
  3. powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienie lub krzywdę,
  4. ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej,
  5. istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej;

Ogólnopolskie Pogotowie Niebieska Linia Instytut Psychologii Zdrowia przyjęło, że definicja prawna przemocy to:

  • jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności:
    1. narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,
    2. naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,
    3. powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienie lub krzywdę,
    4. ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej,
    5. istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej;

psychologiczna to:

  • celowe i wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw innej osobie, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody

inne definicje:

  • „Przemoc jest intencjonalnym i zamierzonym działaniem człowieka, ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary” (art. M. Łuba, Przemoc – definicja, rodzaje, gdzie szukać pomocy).
  • „Przemoc są to wszelkie i nieprzypadkowe akty godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczyniające się do fizycznej, a także psychicznej szkody osoby, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnej relacji” (I. Pospiszyl, Przemoc w rodzinie, WSiP, Warszawa 1994, s.14.)
Niebieska Linia

Osoby doznające przemocy w rodzinie oraz jej świadkowie mogą uzyskać pomoc dzwoniąc pod całodobowy numer:

Opłaty za połączenie:
– z telefonu stacjonarnego równowartość jednego impulsu (cała rozmowa)
– z telefonu komórkowego – opłata za każdą minutę zgodnie z posiadaną taryfą

Inne informacje dotyczące przeciwdziałania przemocy:
www.mpips.gov.pl
www.ms.gov.pl
www.niebieskalinia.pl
Przemoc domowa charakteryzuje się tym, że:

narusza prawa i dobra osobiste

sprawca wykorzystuje przewagę siły i narusza podstawowe prawa osoby doznającej przemocy (np: prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku itp.)

powoduje cierpienie i ból

sprawca naraża zdrowie i życie osoby doznającej przemocy na poważne szkody, doświadczanie bólu i cierpienia sprawia, że osoba doznająca przemocy ma mniejszą zdolność do samoobrony.

jest intencjonalna

przemoc jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie osoby doznającej przemocy.

siły są nierównomierne

w relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą: osoba doznająca przemocy jest słabsza a sprawca silniejszy.

Z powyższych definicji przemocy domowej można wyróżnić
jej następujące rodzaje i formy:

Zaniedbanie fizyczne

to brak należytej opieki, w tym lekarskiej, wszelkie zaniedbanie fizyczne osoby doznającej przemocy, niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych.

Nadopiekuńczość

to działania osoby stosującej przemoc dążące do ograniczenia właściwego rozwoju osoby doznającej przemocy poprzez formy nadopiekuńczości doprowadzające do okaleczenia fizycznego i psychicznego.

Przemoc fizyczna

obejmuje wszelkie działania polegające na użyciu siły i prowadzące do naruszenia nietykalności cielesnej (np. bicie, uderzanie przedmiotami, szarpanie, popychanie, odpychanie, obezwładnianie, izolowanie od świata zewnętrznego, itp.)

Przemoc psychiczna

to wyśmiewanie poglądów, religii, pochodzenia, narzucanie własnych poglądów, karanie przez odmowę uczuć, zainteresowania, szacunku, stała krytyka, kontrolowanie, wmawianie choroby psychicznej, degradacja werbalna (wyzywanie, poniżanie, upokarzanie, zawstydzanie), grożenie (pozbawieniem zdrowia i życia, własnym samobójstwem) itp.

Przemoc seksualna

polega na wymuszaniu określonych zachowań w celu zaspokojenia potrzeb seksualnych osoby stosującej przemoc, pożycia seksualnego, nieakceptowanych praktyk seksualnych, wymuszanie seksu z osobami trzecimi, sadystyczne formy współżycia seksualnego, krytyka zachowań seksualnych, demonstrowanie zazdrości itp.

Przemoc materialna/ekonomiczna

to działanie prowadzące do całkowitego finansowego uzależnienia osoby doznającej przemocy od osoby stosującej przemoc, przywłaszczanie pieniędzy, zaciąganie kredytów obciążających osobę doznającą przemocy, nieprzekazywalnie pieniędzy na utrzymanie, odmawianie lub ograniczenie dostępu do wspólnych finansów, odbieranie zarobionych pieniędzy, ograniczanie i uniemożliwianie podjęcia pracy lub jej wykonywania, okradanie, niszczenie rzeczy osobistych i sprzętu osoby doznającej przemocy, itp.
Konsekwencje doświadczania przemocy

Przemoc domowa wpływa niekorzystnie na psychospołeczne funkcjonowanie jednostki i może zaburzać wszystkie dziedziny życia: somatyczne, poznawcze, emocjonalne, behawioralne, seksualne. Następstwa długotrwałego odczuwania przemocy mają charakter bezpośredni, ale mogą okazać się długotrwałe i część z nich może ujawnić się dopiero po pewnym czasie.

Następstwa przemocy u dzieci:

  • fizyczne: urazy wewnętrzne, kalectwo, uszkodzenie wzroku, urazy mózgu,
  • zdrowotne: związane z życiem seksualnym i układem rozrodczym: bezpłodność, zaburzenia ginekologiczne, dysfunkcje seksualne, choroby przenoszone drogą płciową,
  • dla zdrowia psychicznego: depresja tendencje samobójcze, samookaleczenia, zaburzenia lękowe, opóźnienia w rozwoju, niska samoocena,
  • długoterminowe: zespół jelita wrażliwego, choroba niedokrwienna serca i inne choroby
  • inne: wagarowanie, trudności w nauce, trudności w koncentracji uwagi, ucieczki  z domu, prostytucja, nadużywanie alkoholu, papierosów, narkotyków,

Chłopiec uczy się agresji w stosunku do kobiet, dziewczynka uczy się, że być kobietą znaczy być bitą i poniżaną, uczą się, że przemoc jest jedynym i skutecznym sposobem rozwiązywania konfliktów.

Następstwa przemocy u dorosłych osób doznających przemocy:

  • obrażenia ciała, choroby somatyczne związane ze stresem (bóle głowy, żołądka, bóle w krzyżu, w stawach oraz inne dolegliwości),
  • przygnębienie smutek, obojętność, depresja, niepokój, niekontrolowane wybuchy płaczu, śmiechu, czy agresji,
  • zmienność nastrojów, decyzji, niepewność,
  • stany lękowe, w tym lęk przed bliskością,
  • nieufność, poczucie zagrożenia, niska samoocena,
  • kłopoty z zasypianiem, koszmary nocne, kłopoty z koncentracją,
  • zaprzeczanie, obwinianie się, bezradność, adaptacja do przemocy,
  • zwiększone spożycie środków psychoaktywnych,
  • zwiększenie spożycia alkoholu, choroba alkoholowa,
  • bezradność wychowawcza.

Społeczne następstwa doświadczania przemocy:

  • destrukcja całego systemu rodzinnego,
  • ryzyko dziedziczenia wzorów zachowań przemocowych przez dzieci i powielania ich w dorosłym życiu.
Zaświadczenie lekarskie o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie